شخصیت علمی و ادبی و اخلاق و پارسایي شيخ بهايي باعث شد تا از ۴۳ سالگی شیخ‌الاسلام اصفهان شود و در پی انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان (در ۱۰۰۶ قمری)، از ۵۳ سالگی تا آخر عمر (۷۵ سالگی) منصب شیخ‌الاسلامی پایتخت صفوی را در دربار مقتدرترین شاه صفوی، عباس اول برعهده داشته باشد.

وی در سال ۱۰۰۰ خورشیدی در اصفهان درگذشت و بنابر وصیت خودش جنازه او را به مشهد بردند و در جوار مقبرهٔ علی بن موسی(ع) جنب موزه آستان قدس دفن کردند. هم‌اکنون قبر وی بین مسجد گوهرشاد و صحن آزادی و صحن امام خمینی در یکی از رواق‌ها است.

بسياري از بناهاي تاريخي زيبايي كه امروز در شهر اصفهان شهره است، به همت شيخ بهايي و بر اساس محاسبات و طراحي هاي مهندسي او بنا شده است.

علامه محمد باقر مجلسی

علامه محمدباقر مجلسی، فرزند ملا محمدتقی مجلسی معروف به مجلسی ثانی، از بزرگ‌ترین و معروفترین علمای تشیع در عهد صفویه بود. وجود علامه مجلسی که بیشترین استفاده علمی را از خدمت پدر بزرگوارش مجلسی اول برده‌است، سند گویای مقام عالی مجلسی اول در علم و عمل و ایمان و اخلاص او نسبت به اسلام و تشیع می‌باشد.

علامه محمدباقر مجلسی، در عمر ۷۳ ساله خویش بیش از یکصد کتاب به زبان فارسی و عربی نوشت که تنها یک عنوان آن بحار الأنوار است با ۱۱۰ جلد و عنوان دیگر مرآة العقول با ۲۶جلد.

حدود ۴۰ کتاب نیز به او نسبت داده شده‌است. اولین تألیف علامه را کتاب الأوزان و المقادیر یا میزان المقادیر دانسته‏اند که در سال ۱۰۶۳ تألیف شده است. آخرین تألیف او نيز کتاب حق الیقین است مربوط به سال ۱۱۰۹ هجری، یعنی یک سال قبل از وفاتش.

وی در ۲۷ رمضان سال ۱۱۱۰ یا ۱۱۱۱ وفات یافت و در جامع عتیق اصفهان مدفون گردید.

آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی

آیة الله سید ابوالحسن اصفهانی در سال 1284 هجري قمري در دهکده کوچک مدیسه لنجان اصفهان پا به عرصه وجود نهاد. او در اصفهان از محضر استادانی همچون: آیة الله کلباسی، آیة الله چهار سوقی، آیة الله درچه ای، آیة الله جهانگیرخان قشقایی و... بهره فراوان برد.

یکی از عنایت های امام عصر ارواحنا فداه به این عالم بزرگوار، توقیعات و نامه های شریفی است که برای آن بزرگوار صادر می کنند و می فرستند و بدین ترتیب ایشان را تحت عنایت خاصه خويش قرار می دهند و او را به الطاف و عنایاتشان می نوازند.

از جمله اين نامه ها، نامه اي است كه در آن، امام عصر(ارواحنا فداه) فرموده اند: «خودت را برای مردم ارزان کن و خودت را در دسترس همه قرار بده و محل نشستنت را در دهلیز خانه ات انتخاب کن تا مردم سریع و آسان با تو ارتباط داشته باشند؛ حاجت های مردم را برآور؛ ما یاریت می کنیم»

از آن پس آیت الله اصفهانی هر روز مقداری پول با خود به دهلیز خانه می آورد و به حاجتمندان رسیدگی می نمود.

مشهورترین اثر آیة الله اصفهانی، کتاب جامعی در فقه به نام "وسیلة النجاة" است که شامل اکثر مسائل فقهی مورد نیاز مسلمانان آن عصر است. پیکر ای عالم بزرگوار در صحن مطهر امیرالمؤ منین علیه السلام به خاک سپرده شد.

محمد کاظم اصفهانی

محمد کاظم اصفهانی؛ خطاط و شاعر بزرگ اصفهان و متخلص به "واله" است. وي در اصفهان به دنیا آمد، در جوانى براى تکمیل تحصیلات به عراق رفت و پس از بازگشت به اصفهان، حجره‏اى براى خود ترتیب داد و بعد از ساخته شدن تکیه‏ى والهیه به دستور حاج محمد حسین خان نظام‏الدوله، به آنجا نقل مکان کرد و تا پایان عمر همان جا زیست . واله از مشاهیر ادبا و شعرا و خوشنویسان معروف بود که از فنون عربى و ادبى و حکمت و عرفان نیز بهره‏ کافى داشت. وى در زمان سلطنت فتحعلى شاه قاجار نزد رجال دولت آن زمان صاحب شهرت و حرمت بسيار بود.

اثر مهم وى که هم‏اکنون در میان سنگ نوشته‏ها بى‏نظیر است، سنگ مزار آرامگاه او در تخت فولاد اصفهان مى‏باشد که به دست خود نوشته و حرکات و استوارى خط او را نشان مى‏دهد.

از ديگر آثار خط به جاي مانده از او، یک نسخه از شش دفتر «مثنوى» مولانا، یک نسخه از «کلیات» سعدى و پنج قطعه به قلم دو دانگ خوش است.

واله در 1299 هجري قمري درگذشت و در تکیه‏ى والهیه که در اصفهان معروف است مدفون گردید.

محی الدین مهدی الهی قمشه ای

دانشمند، فیلسوف، عارف و شاعر وارسته، استاد محیی الدین مهدی الهی قمشه ای فرزند ابوالحسن الهی، در حدود سال 1280شمسی در شهرضاي اصفهان (قمشه سابق) به دنیا آمد و در ابتدای جوانی در اصفهان از محضر حضرات آیات حاج آقا حسین قمی، آقا بزرگ حکیم خراسانی و میرزا مهدی اصفهانی استفاده برد و خود در فقه، اصول، فلسفه و حکمت به مراتب والایی دست یافت.

استاد الهی قمشه ای سپس به تدریس فلسفه و حکمت در مدرسه سپهسالار پرداخت و در کنار آن به تحقیق و تألیف روی آورد و پس از تأسیس دانشگاه در کشور، مدرسه سپهسالار را که محفل ادبا و مجلس حکما بود به دانشکده معقول و منقول تبدیل کرد.

حکیم الهی قمشه ای، ضمن تدریس در منطق حکمت و ادبیات در آن مکان، به عنوان یکی از برجسته ترین استادان دانشگاه تهران شناخته شده وبا نوشتن کتاب توحید هوشمندان به اخذ درجه دکترا از دانشکده مزبور نائل گردید.

ایشان ضمن تدریس، با جملاتی شیوا، شیرین و پر جاذبه، مفاهیم دشوار فلسفی را بیان کرد و در تأیید اظهارات علمی خود از اشعار شاعران بزرگ شاهد می آورد.

از وی آثار ارزنده ای بجای مانده از قبیل: کتاب حکمت الهی (2 جلد) در شرح فصوص الحکم فارابی و توحید هوشمندان و ترجمه قرآن و تصحیح و تحشیه تفسیر ابوالفتوح رازی.

وی قلمی شیوا داشت و با همین شیوایی بود که قرآن مجید را به فارسی ترجمه کرد و ترجمه او از نخستین ترجمه های امروزی قرآن در زبان وادبیات فارسی است. همچنین ترجمه آزاد مفاتیح الجنان، صحیفه سجادیه وکلیات دیوان الهی از دیگر آثار اوست که همگی حاکی از سعی بلیغ وي در احیای معارف الهی می باشد.

اشعار مرحوم الهی که از سنین 15 سالگی تا آخر عمر سروده شده در دیوانی به نام «دیوان حکیم الهی» گرد آمده است .

این حکیم وارسته در سال 1352شمسی در 72سالگی مشتاقانه به ديدار حق پیوست و در جوار حرم حضرت معصومه (س) مدفون گردید.

اسماعیل بن عباد

صاحب اسماعیل بن عباد، وزیر مؤیدالدوله و فخرالدوله دیلمی، از اکابر وزرای ایران و اسلام بود که در شرح حال و خدمات او، کتاب‌ها و رساله‌هايي به فارسی و عربی نوشته شده است. وی وزیری مقتدر و باتدبیر و دانشمند، ادیب، شاعر و نویسنده‌ای برجسته بود. او در جمیع علوم از صرف و نحو، معانی بیان و لغت صاحب نظر بود. گفته می‌شود علت شهرت او به صاحب، مصاحبت وی با مؤیدالدوله بوده است.

وی از جمله بزرگاني است كه در گسترش تشيع و آشنايي مردم اصفهان با جايگاه و مناقب اميرمومنان علي (ع) و فرزندان مطهرش نقشي بي بديل ايفا كرده است.

صاحب بن عباد، اشعار زیادی به عربی سروده و قریب به ده هزار بیت در منقبت اهل بیت (ع) دارد. گفته اند، کتابخانة او مشتمل بر دويست و هفتاد هزار جلد كتاب بود ه است.

کتب زیر از اوست:

1. الابانه عن مذهب اهل العدل

2. اخبار ابی¬العیناء

3. اخبار الوزراء

4. اسماء الله و صفاته

5. الاعیاد و فضایل النیروز (نوروز)

صاحب در شب 24 صفر سال 385 هجري قمري در ری در گذشت و جنازه اش را در دهلیز خانه‌اش در محلة طوقچی اصفهان دفن کردند.

ابوعلی مسکویه

ابوعلی احمد بن محمد بن یعقوب معروف به ابن‌مسکویه از بزرگان حکما و دانشمندان اسلام است. وی به طب، فلسفه و کیمیا بسیار علاقه‌مند بود و در تاریخ، ادب و اخلاق مهارت فوق‌العاده داشت. ابن‌مسکویه مدتی در خدمت عضدالدوله دیلمی می‌زیست و از ندمای خاص او بود. چندی نیز خازن کتابخانة ابن‌العمید وزیر گشت و از این نظر او را خازن گفتند. آثار مهم او به شرح زیر است:

1. طهارة الاعراق در علم اخلاق به عربی که خواجه نصیرالدین طوسی آن را به فارسی ترجمه کرد و اخلاق ناصری نامید.

2. تجارب الامم در تاریخ كه نثري ساده و سليس دارد.

3. آداب العرب و الفرس

4. جاویدان خرد در حکمت

5. الفوز الاکبر

6. الفوز الاصغر در حکمت

ابن‌مسکویه در سال 420 یا 421 ﻫ ق در اصفهان درگذشت و همان جا مدفون گردید. محل قبر او معلوم نیست؛ ولی بعضی احتمال می‌دهند که مقبرة او در محلة خواجو واقع باشد.

کمال‌الدین اسماعیل

کمال‌الدین اسماعیل بن جمال‌الدین محمد بن عبدالرزاق ملقب به خلاق‌المعانی، ادیب، شاعر، فاضل و عارف و از مریدان شیخ شهاب‌الدین سهروردی و شیخ کمال کوفی بود.

وی از مال و جبروت دنیا بهره‌مند بود و همه را در راه دستگیری فقرا و درماندگان بذل می‌کرد. او از بزرگان شعرای ایران و استاد قصیده‌سرایان عراق بود.

دیوان اشعار کمال‌الدین که قصاید، غزلیات و رباعیات او را دربردارد، حاوی مواعظ عالی و نصایح است. وی در اواخر عمر در حال انزوا در بيرون شهر اصفهان مـی‌زیست و سرانجام به دست لشکـریان مغول شكنجه و بر اثـر اذیت و آزار آنـها در دوم جمادی‌الاولی سال 635 ﻫ ق درگذشت.

قبرش در محلة جوباره و در خیابان کمال اصفهان قرار دارد.

میرداماد

میر محمدباقر بن شمس‌الدین محمد حسینی معروف به میرداماد از جمله دانشمندان بزرگ عهد شاه عباس اول در اصفهان بود. وی فیلسوف، حکیم، عالم در علوم معقول و منقول، فقیه، متکلم و شاعر بود. مادرش دختر محقّق کرکی و پدرش ملقب به داماد بود و به همین سبب او، لقب میرداماد گرفت. وی با شیخ بهاءالدین عاملی دوست و همتا بود و نزد شیخ عبدالعالی کرکی، میرفخرالدین محمد سماکی و شیخ حسین بن عبدالصمد، پدر شیخ بهايی، دانش آموخت. خود نیز مدرس بود و از جمله شاگردانش ملاصدرای شیرازی را می‌توان نام برد. از آثار او قبسات، عیون المسائل، مرآةالزمان، حبل المتین و دیوان شعر است. وي در سال 1041 ﻫ ق درگذشت.

ميرفندرسكي

امير ابوالقاسم بن ميرزا بيك بن صدرالدين موسوي معروف به ميرفندرسكي از مشاهير و دانشمندان اصفهان در عصر صفوي بود و در حكمت، عرفان، شعر و ادب و فلسفه به مراتب والايي دست يافت. او با دانشمنداني مانند شيخ‌بهايي و ميرداماد معاصر و در ارتباط بود. ميرفندرسكي مدت زيادي را در سفر گذرانيد و به‌ويژه سال‌ها در هندوستان به سر برد.

وي در اصفهان مجلس درس داشت و كتاب‌هاي ابن‌سينا از جمله قانون و شفا تدريس مي‌كرد. مهارت او در حل مسائل رياضي معروف بوده است. از جمله آثار ميرفندرسكي "تاريخ الصوفيه" و "تحقيق المزلّه" را بايد نام برد. وي در سال 1050 ﻫ ق در اصفهان درگذشت و در تخت‌فولاد جايي كه اكنون به تكية مير موسوم است به خاك سپرده شد.

عليرضا عباسي

وي از چهره هاي شاخص هنر نقاشي، طراحي و خوشنويسي ثلث و نستعليق در زمان شاه عباس اول بود. علیرضا در تبريز شاگرد ملامحمدحسين و علاءالدين محمد تبريزي معروف به علاءبيك بود.

پس از ورود علیرضا به اصفهان، شاه عباس گروهي از خوشنويسان مانند محمدرضا امامي، محمدصالح اصفهاني و عبدالباقي تبريزي را بدو سپرد تا زيردست او خط ثلث را بياموزند. وي چون به خدمت پادشاه صفوي درآمد خود را علیرضا عباسي خواند.

كتيبه‌هاي زيباي علیرضا عباسي در داخل و خارج مسجد شيخ لطف‌الله از زيباترين خوشنويسي‌هاي آن زمان به شمار مي‌رود. علاوه بر اين، آثاري از وي زينت‌بخش ايوان ورودي مسجد امام اصفهان و گنبد مطهر حضرت رضا(ع) در مشهد است. وفات او را سال 1044 ﻫ ق نوشته‌اند.

صائب

ميرزا محمدعلي بن عبدالرحيم اصفهاني شاعر، اديب و فاضل معروف در سال 1010 ﻫ¬ ق در اصفهان زاده شد. او مدتي در هند اقامت نمود اما سرانجام به اصفهان بازگشت و مورد توجه شاه عباس دوم قرار گرفت. خانة صائب در اصفهان مجمع ارباب ادب و مركز شعرا و ادبا بود. ديوان او حدود بيست‌هزار بيت و هر قسمت آن عنواني دارد. وي در دربار پادشاه هند لقب ملك‌الكلام و در دربار شاه عباس دوم عنوان ملك‌الشعرا يافت. صائب در سال 1086 ﻫ ق در اصفهان درگذشت و در تكيه و باغ خود در كنار نهر نياصرم به خاك سپرده شد.

آیت الله دکتر بهشتی

آیت الله دکتر بهشتی در 2 آبان 1307 هجري شمسي در محله لنبان اصفهان در یک خانواده روحانی به دنیا آمد. وی نوه دختری آیت الله میر محمد صادق خاتون آبادی بود و از چهار سالگی تحصیلات خود را آغاز و از سال سوم دبیرستان به تحصیل در علوم حوزوی در مدرسه صدر اصفهان پرداخت .

وي از سال 1326 در محضر امام خمینی و آیت الله بروجردی حاضر شد و همچنین در امتحانات دیپلم ادبی و ورودی دانشکده الهیات و معارف اسلامی نیز شرکت کرده و برای آموختن زبان انگلیسی به تهران عزیمت کرد و در سال 1353 از پایان نامه دکترای خود تحت عنوان مسائل ما بعد الطبیعه در قرن دفاع کردند .

ازجمله فعالیت های ایشان می توان به عزیمت به تهران و ایجاد مرکز اسلامی هامبورگ ( آلمان ) ، تاسیس مرکز تحقیقات اسلامی ، تشکیل شورای انقلاب اسلامی به فرمان امام(ره)، انتشار اولین شماره روزنامه جمهوری اسلامی ، حضور در مجلس خبرگان ، مسئولیت دیوان عالی کشور به فرمان امام(ره) ، تشکیل شورای موقت ریاست جمهوری درسال 1360 و...اشاره کرد.

با انفجار بمب در دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی در تاریخ 7/4/1360 آیت الله سید محمد حسینی بهشتی به همراه یارانش به مقام شهادت رسید.